सिंहदरबार वैद्यखानामा कर्मचारीको झगडा, नेतृत्वमा पुग्न हानथाप, झन् झन थला पर्दै

काठमाडौं । २०५२ सालबाट सिंहदरबार वैद्यखाना विकास समितिको रुपमा सञ्चालित दक्षिण एसियाकै जेठो सिंहदरबार बैद्यखाना औषधालय बन्द हुने अवस्थामा पुग्नु देशकै लागि ठूलो बेइजतीको विषय हो । नेपाल सरकारको स्वामित्वमा रहेको भएपनि वैद्यखाना बर्षेनी दयनीय बन्दै गएको छ । सरकारी बेवास्ताका कारण कमजोर बन्दै गएको वैद्यखाना पछिल्लो समय व्यवस्थापन र कर्मचारीको गुटगत झगडाका कारण उठ्नै नसक्नेगरि थलिएको छ । बर्षौ पुराना भवन, जिर्ण भौतिक संरचना र लथालिंग व्यवस्थापनका कारण भद्रगोल बनेको बैद्यखाना कहिले बन्द हुने हो ठेगान छैन ।

बैद्यखाना भौतिक रुपले मात्रै कुरुप छैन, बनेको नयाँ संरचना समेत प्रयोगमा ल्याउन सकिएको छैन । भवन डिभिजन लगायतका सरकारी इन्जिनियरले बनाएको भवन नै पानीपर्दा जलमंग्न हुनेगरि बनाइएको भन्दै सिंहदरबार वैद्यखाना विकास समितिले नयाँ भवनलाई बेवारिसे बनाएर पुरानै ठाउँबाट औषधालय सञ्चालन गरिरहेको छ । औषधालयको भवन मात्रै लथालिंग भताभुंग छैन, श्रोत साधनको व्यवस्थापन, संरक्षणमा समेत ध्यान पुगेको देखिदैन । परिसरभित्र र बाहिर राखिएका निकैपुराना सामग्रीले नै सिंहदरबार बैद्यखानाको बिजोक अवस्थालाई देखाइरहेका छन् ।

पछिल्लो समय जडिबुटी खरिदसँगै औषधी उत्पादन समेत ठप्प जस्तै छ । विगतमा उत्पादन गरिएका औषधीको भण्डार र म्याद नाघिसकेका औषधीको व्यवस्थापनमा समेत सिंहदरबार वैद्यखाना विकास समिति गम्भिर देखिएको छैन । म्याद भएका भन्दा बढी औषधी यतिबेला सिंहदरबार बैद्यखानाका गोदाममा छन् । औषधी भण्डारण पनि भद्रगोल भएको छ । करिब चौध रोपनी सरकारी जग्गामा फैलिएको सिंहदरबार वैद्यखाना विकास समितिले हरेक वर्ष ५ करोडको औषधि बिक्रि गर्ने लक्ष्य लिएको छ । तर, पछिल्लो ५ वर्षमा एक वर्ष बाहेक कहिल्यै पनि लक्ष्य अनुसारको उत्पादन र बिक्रि गर्न सकिएको छैन ।
पाँच आर्थिक वर्षमा सिंहदरबार बैद्यखानाले बेचेको औषधीको यो विवरण हेरौँ 
आर्थिक वर्ष २०७४/७५ – ५ करोड ३४ लाख
आर्थिक वर्ष २०७५/७६ — २ करोड ४८ लाख
आर्थिक वर्ष २०७६/७७ — २ करोड १७ लाख
आर्थिक वर्ष २०७७/७८ — २ करोड ६८ लाख
आर्थिक वर्ष २०७८/७९ – १ करोड ९० लाख हाराहारि
उत्पादन त यतिबेला शुन्य जस्तै छ । विगतमा उत्पादन भएका जटिबुटीको बिक्रि बढ्नुको साटो वर्षेनी घट्दो क्रममा देखिएको छ । दुई वर्षदेखि जटिबुटी खरिद प्रक्रिया प्रभावित भएसँगै उत्पादन र बिक्रि घट्दै गएको छ भने पटक पटक नेतृत्व परिवर्तन हुने र भएका नेतृत्वले पनि काम गर्न नसक्दा सिंहदरबार बैद्यखाना अस्थित्व लोप हुने जोखिममा देखिएको छ । जडिबुटीको अभावसँगै उत्पादन र बिक्रि त घटेको छ नै बैद्यखानाका उपकरणहरु पनि पुराना भएका छन् ।

करोडौँ मुल्यका उपकरणहरु समेत जठिबुटी अभावले चलायमान नहुँदा बिग्रिने र नचल्ने अवस्थामा पुगेका छन् । वैद्यखाना अझै पनि पुरानै शैलीमा अघि बढीरहेको छ । आवश्यकता र समय अनुसार विकास गर्न नसकिएको वैद्यखानाबाट गुड म्यानुफ्याक्चर प्राक्टिस (जीएमपी) अनुसार औषधि उत्पादन हुन सकिएको छैन । सरकारले केही करोड मात्रै बजेट पठाउने, अनि बैद्यखानाले उत्पादन बढाएर आम्दानी गर्न नसक्दा २०÷२५ करोड रकम खर्चेर जीएमपीमा जानेसक्ने अवस्था छैन ।

बर्षौदेखी रोकिएको औषधी उत्पादनका कारण करोडौँ मुल्यका अहिलेका उपकरण समेत कबाडीमा परिणत हुने चिन्ता बढाएको छ । वैद्यखानाले करिब २ बर्षअघि रस औषधि बनाउने फर्नेस (मेसिन) ५ लाख रुपैयाँमा खरिद गरेको थियो । यो फर्नेस एकपटक पनि संचालनमा नल्याइएको भएपनि प्रत्येक बर्ष फर्नेस मर्मत सम्भारको शीर्षकमा बजेट खर्च गरिएको पाइएको छ । ल्याउँदै बिग्रिएर संचालनमै नआएको मेसिन मर्मतका नाममा बजेट निकासा गराएर तत्कालिन कार्यकारी निर्देशक डा. बंशदिप शर्मा खरेलले अनियमित काम आएको भएपनि कारबाहीको हिम्मत कसैले गरेको देखिदैन ।

नीजि औषधी उत्पादनकसँग सिंहदरबार बैद्यखानाका व्यवस्थापकसँगै कर्मचारी सम्मले साँठगाँठ गर्दैगर्दा बैद्यखाना जोगाउन सरकार समेत गम्भिर देखिएको छैन । कर्मचारीमा झांगिएको चरम राजनीति र गुटबन्दी, कुशल व्यवस्थापक पठाउन स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय र मन्त्रीले गर्दैआएको अटेरी र सिंहदरबार बैद्यखानाको यो बेहाल स्वरुपले सयौँ बर्षे इतिहास जोगाउन राज्य संयन्त्र र कर्मचारीकै हात रहेको प्रष्ट देखाएको छ ।

थप समाचार

राजनीतिमा आउने कुलमानको तयारी, उर्जामन्त्रीले अनावश्यक दुख दिएको आरोप

कार्यवाहक प्रधानमन्त्री सिंहले भेटे राष्ट्रपति पौडेल

७ दमकल प्रयोग गरेर नियन्त्रणमा लिइयो चन्द्रागिरिमा भएको आगलागी

साँखुको सलम्बुटारस्थित आश्रयस्थलमा टिपर छिर्‍यो, तीन जनाको मृत्यु

भिट्ठामोड सुख्खा बन्दरगाह निर्माणमा सहयोग गर्ने प्रचण्डको प्रतिबद्धता

हमासलाई ट्रम्पको चेतावनी‘बन्दी रिहा नगरेमा एउटा पनि सदस्य बाँकी रहने…