अर्बौ खर्चिएर करिव ३० बर्षमा पनि मेलम्चीको पानी ल्याउनै सकस, ठूला परियोजना सधैं दुहुनो गाई

काठमाडौं । काकाकुल काठमाडौंको पानी सपना हो मेलम्ची । अरबौं खर्च गरेर करिव ३० बर्षमा समय लगाएर आयोजना पूरा भएको भनिएपनि अझै सहज रुपमा पानी बितरण हुन सकेको छैन । २७ किलोमिटर लामो सुरुङ हुँदै काठमाण्डौंमा पानी ल्याएपनि सरकारी संस्थाहरुबीच समन्वय नहुँदा बितरणमा समस्या देखिएको छ । अझ नमिठो पक्ष त के छ भने बर्षायाममा काठमाण्डौंमा पानी आउने नआउने टुँगो छैन । करिव ३० बर्ष अघिदेखि काकाकुल काठमाडौं उपत्यकाबासीका लागि खुसीको आयोजना थियो मेलम्ची खानेपानी परियोजना । यस आयोजनामा ५१ अर्ब रुपैँया बढी खर्च भईसकेको छ । तर, आयोजनाले दिर्घकालिन रुप लिन सकेको छैन ।

२०४८ सालमा तत्कालिन प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईले चुनावी सभामा मेलम्चीको पानी ल्याएर काठमाडौंको सडक पखाल्ने घोषणा अघि सारे । उन्को योजनालाई त्यबिेला धेरैले हँसीमजाक पनि बनाएका थिए । तर, मेलम्ची खानेपानी आयोजना र उपत्यकामा खानेपानीको हाहाकार समाधानको एजेण्डा सधैंको चुनावी एजेण्डा बन्ने गर्यो ।

मेलम्ची खानेपानी आयोजनामा कुन कुन कम्पनीसँगको ठेक्का सम्झौतामा के–के काम भयो ?
–एसियाली विकास ब्यांकले लगानी गर्ने निश्चित भएपछि २०५७ सालमा आयोजना निर्माणको टुंगो ।
–२०६५ फागुनमा चाइना रेल्वे कन्स्ट्रक्सन कम्पनीले २०७० भदौसम्ममा आयोजनाको निर्माण सक्नुपर्ने शर्तमा सुरुङ र हेडवर्क्स निर्माणको ठेक्का सम्भौता किलोमिटर सुरुङ निर्माणपछि २०६९ मा ठेक्का सम्झौता रद्द ।
–२०७० सालमा आयोजना निर्माणका लागि इटालीको (सीएमसी) सँग सम्झौता । २५ किलोमिटर बढी सुरुङ खनेपछि विवाद विवाद उत्पन्न । सम्झौता रद्द ।
–२०७६ मा बाँकी काम सम्पन्न गर्न चिनियाँ कम्पनी सिनो हाइड्रोसँग सम्झौता । सिनो हाइड्रोले निर्माणको बाँकी काम सकेपछि गएको फागुनमा २६ किमी लामो सुरुङमा पानी भरेर गरिएको पहिलो परिक्षण सफल ।
२ दशकमा मेलम्ची आयोजना कसको कति लगानी र कति खर्च
–२०५५÷०५६ मा सुरु भएको यो आयोजनाका लागि ३१ अर्ब ३५ करोड रुपियाँ लागत अनुमान ।
–एशियाली विकास ब्याङ्कको लगानी : कुल खर्चको ४६ प्रतिशत अर्थात् १६ अर्वबढी ।
नेपाल सरकारको लगानी : कुल खर्चको एक तिहाई अर्थात् ११ अर्व ।
र बाँकी लागत दातृ निकायबाट सहयोग ।
–३१ अर्वको लागतको अनुमान गरिएपनि अहिलेसम्म यो आयोजनाका लागि ५१ अर्ब रुपियाँ खर्च भइसकेको छ । तर, दिर्घकालिनरुपमा उपत्यकाबासीले खानेपानी पिउन पाउनेबारे अझै  प्रष्ट छैन । वितरण प्रणालीको परीक्षण सफल भएपछि २०७७ फागुन २२ मा खानेपानी काठमाडौंको सुन्दरीजल आईपुग्यो ।

राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले मेलम्ची आयोजनाको उद्घघाटन गरेसँगै पानी वितरण शुरू भयो । तर पानी वितरण भएको केही समयमा नै मेलम्चीमा भिषण बाढीले संरचनामा असर पर्नाले वितरणको काम थप्प भयो । र अस्थायी रुपमा दोस्रो पटक मेलम्चीको खानेपानी पुन काठमाडौं उपत्यका प्रवेश भएको छ । यो पनि कहिलेसम्मका लागि कुनै टुंगो छैन । मेलम्ची खानेपानी आयोजनामा यति धेरै बजेट खर्च हुनु र निर्धारित समय भन्दा धेरै बर्ष लाग्नुले नै यस परियोजनामा भएको अनियमितताको उजागर गर्छ ।

कुनै बेला सरकारका कुनै बिशिष्ट अधिकारीलाई सुबिधा सम्पन्न सवारी साधन चाहिए मेलम्चीकै गाडी माग्ने गरिन्थ्यो । त्यतिबेला मेलम्चीलाई उच्चपदस्थले दुहुनो गाई जस्तै बनाएको आरोप लाग्ने गर्थ्यो । उपत्यकावासीका लागि दैनिक चालिस करोड लिटर पानी आबश्यक भएपनि मेलम्चीले मात्र १७ करोड लिटर पानी भरथेक गर्छ । त्यस्मा पनि बर्षा याममा पानी सुन्दरीजलसम्म आउने नआउने ठेगान छैन ।

आएको पानी बितरणको जिम्मा लिएको काठमाण्डौं उपत्यका खानेपानी आयोजनाले पनि प्रभावकारी रुपमा पानी बितरण गर्न सकेको छैन । सोमवारमात्र पानी बितरण गर्ने पाइप फुटेर काठमाण्डौंको सडकभरि पानी पानी भयो । जसबाट उपत्यकाबासीले सास्ती पाए । तर, केयुकेएले भने पानी बितरणको सहज प्रबन्ध भइरहेको दाबी गर्छ । उपत्यकाबासीको दैनिकीसँग जोडिएको खानेपानी जस्तो महत्वपूर्ण परियोजनालाई नै सरकारले संवेदनशील रुपले अघि बढाउन नसक्दा आलोचना खेप्नुपरेको छ । सरकारको यस्तै लापर्वाहीका कारण मेलम्ची खानेपानी जस्ता राष्ट्रिय गौरवकै आयोजनामा प्रश्न उठ्ने स्थिति आएको छ । हर सम्भव प्रयत्न गरेर भएपनि १२ रै महिना मेलम्चीको पानी काठमाण्डौं ल्याउने र सहज बितरणका लागि सरकार जिम्मेवार बन्नैपर्छ ।

थप समाचार

राजनीतिमा आउने कुलमानको तयारी, उर्जामन्त्रीले अनावश्यक दुख दिएको आरोप

कार्यवाहक प्रधानमन्त्री सिंहले भेटे राष्ट्रपति पौडेल

७ दमकल प्रयोग गरेर नियन्त्रणमा लिइयो चन्द्रागिरिमा भएको आगलागी

साँखुको सलम्बुटारस्थित आश्रयस्थलमा टिपर छिर्‍यो, तीन जनाको मृत्यु

भिट्ठामोड सुख्खा बन्दरगाह निर्माणमा सहयोग गर्ने प्रचण्डको प्रतिबद्धता

हमासलाई ट्रम्पको चेतावनी‘बन्दी रिहा नगरेमा एउटा पनि सदस्य बाँकी रहने…